25 Haziran 2012 Pazartesi

Bálint Balassi

Bálint BalassiBalassa olarak da yazılır (d. 20 Ekim 1554, Zólyom, [bugün Zvolen,Slovakya] - ö. 30 Mayıs 1594, EsztergomMacaristan), döneminin önde gelen Macar lirik şairi. 18. yüzyıl sonuna değin Macar edebiyatının en önde gelen adı olmuştur. Macarların ulusal dilde yazan ilk ozanı olarak kabul edilmektedir.


Dosya:Tablica pamiątkowa Balint Balassi Kraków.jpgÜlkenin en varlıklı Protestan ailelerinden birinin çocuğuydu. Uzun yıllar Polonya'da kaldı.Osmanlılara karşı savaşlara katıldı, bir yandan da mirasını elinden almaya çalışan akrabalarıyla mücadele ederek serüvenli bir yaşam sürdü. Önceleri geleneksel şiirler yazdıysa da, çok geçmeden güçlü kişiliğiyle özgün bir şiir diline ulaştı. Canlı bir anlatımla kırların güzelliğini, savaşın kaba zevklerini işledi. Aşk konusundaki şiirlerinde içten duyguları yansıttı. Yaşadığı çok sayıda aşk serüveninin etkisini taşıyan dönemin en güzel şiirlerini yazdı (1588'de yazdığı Julia adlı şiir dizisi) ve ülkesinin ilk büyük lirik şairi durumuna erişti. Daha sonraki şairlerce taklit edilen bir şiir kıtası formu yarattı. Katolik mezhebine geçtikten sonra yazdığı dinsel şiirlerine güçlü, erkeksi bir kahramanlık havası egemen oldu. Esztergomkuşatması sırasında yaralanarak öldü.
Yapıtları önce elyazması olarak dağıtıldı, dinsel şiirleri ancak 1632'de basılabildi. 1958'de bulunmuş pastoral bir komedisi vardır. 1997 yılından bu yana Bálint Balassi’nin Macaristan ve Dünyada tanınmasına katkıda bulunan bir Macar bir de yabancı çevirmen ve edebiyat araştırmacısına Balassi Kılıcı (Balassi Bálint Emlékkard /The Bálint Balassi Memorial Sword Award) ödülü verilmektedir.[1]


Balassi Bálint Emlékkard ödülü 2007’de Dursun Ayan’a verildi
1997 yılından bu yana Macar ozan Bálint Balassi’nin Macaristan ve Dünyada tanınmasına katkıda bulunan bir Macar bir de yabancı çevirmen ve edebiyat araştırmacısına Balassi Kılıcı (Balassi Bálint Emlékkard /The Bálint Balassi Memorial Sword Award) ödülü verilmektedir. Ödül uluslar arası alanda (The Bálint Balassi Memorial Sword European Award for Literature) bu yıl Türkiye’den Dursun Ayan’a verildi. Şair János Csokits de bu yılki ödülün Macar sahibi oldu. 

Az söyleyip çok dinşeyen bir birikim,Dursun Ayan ile edep sohpeti,
Edep Mektebi ekibinin her ay düzenli olarak tertip ettiği Edep Sohbetlerinin bu ay ki konuğu Sosyolog Dursun AYAN’dı. Konumuz, “Anadolu’nun Manevi Dinamikleri”

Öğrencilerimizin yoğun ilgi gösterdiği sohbetimizin açılışında Edebiyat Öğretmeni İdris TEKİNBAŞ, Misafirimiz Dursun AYAN’a Edep Mektebi Projesi hakkında bilgi verdi.

Program moderatörlüğünü Asfa Ferda Koleji Genel Müdürü Mesut DOĞAN’ nın yaptığı programımız, öğrencilerin fikirleriyle katılımı doyumsuz bir sohbete dönüştü. Akademik anlamda pek çok çalışmada imzası bunun Dursun AYAN,  sohbetin birinci kısmında:” Anadolu’nun dinamikleri içerisinde, nüfus, tarih, sanat, entelektüel birikim, dini-tasavvufi hayat, bilimsel gelişim ve bu dinamikler arasındaki münasebetin nasıl olduğuna dair çarpıcı örneklerle, öğrencilerimiz biraz şaşırtan ama ufuk açıcı bilgileri bizimle paylaştı.                                                     


Sohbetin ikinci kısmında, öğrencilerimizin sorularını cevaplayan Dursun AYAN, özellikle gençlerimiz için: “  ‘Gençler adam olmaz!’  Böyle bir anlayış var. Ben bu kaygıyı az yaşayan biriyim. Boş işler peşine koşmak varken, hafta sonu tatilini daha farklı şekilde geçirebilme imkânınız varken şuan buradasınız. Şunu söyleyebilirim.  Ben, Fen Bölümünden mezunum, ama sosyolog oldum. Böyle bir şey tercih ettim. Sizler, gönlünüze düşen bir şey için ne kadar emek sarf ediyorsunuz? Bu soruyu sormanız gerekir. Mehmet Akif, acaba sayısalcı mıydı? Yoksa sözelci mi? Kendinizi asla bir alanla sınırlandırmayın. Disiplinler arasındaki ilişkiyi asla unutmamalı, bir Fuzulî gibi bir Akşemşeddin gibi çağın birçok ilmine, sanatına hakim,  gerçek münevver olma yolunu seçmelisiniz “ tavsiyesinde bulundu.


Bálint Balassi adına on bir yıldır verilen Balassi Bálint Emlékkard ödülüne, bu yıl ilk kez bir Türk layık görüldü. 14. Şubat 2007 tarihinde Budapeste’nin Budin (Buda) tarafında yer alan tarihî Gellért Oteli’ndeki ödül törenine, ödülün fikir babası ve ünlü mimar Imre Makovecz, Türkiye'nin Macaristan Büyükelçisi Umur Apaydın, Macar Bilimler Akademisi, ELTE Üniversitesi Türkoloji Bölümü ve Ferenc Lizst Müzik Üniversitesi öğretim üyeleri, Budapeşte Macar-Türk Dostluk Derneği yönetici ve üyeleri, Macaristan Savunma bakanlığından askerler, Kilise yetkileri, Estergon Belediye Başkan yardımcısı, Balassi Müzesi müdürü, edebiyatçılar ve gazetecilerin yanı sıra çok sayıda davetli katıldı. Törende, Dursun Ayan'ın özellikle kültür ve edebiyat alanında Macaristan ile Türkiye arasında bir köprü olduğu vurgulandı. Balassi Bálint Emlékkard ödülünü alkışlar arasında alan Dursun Ayan, yaptığı konuşmada, felsefe-edebiyat ilişkisine değindi ve kendisini bu ödüle layık gören Kuratorium üyelerine ve ortak çevirmen türkolog Edit Tasnádi’ye teşekkür etti. Ayan, Macar kahramanı ve şairi, aynı zamanda Türk dostu Ballasi'nin şiirlerini Türkçeye çevirmekten büyük mutluluk duyduğunu da söyledi.

Adına ödül verilen şair, XVI. yüzyıl Osmanlı dönemi Macaristan’ında yaşayan Bálint Balassi Macarların ulusal dilde yazan ilk ozanı olarak kabul edilmektedir. 1554-1594 (Zolyom-Estergon) yılları arasında yaşayan Balint aynı zamanda bir Rönesans şairidir. Ozan’ın hayatı Türkler ile yakından ilgilidir. Türkçe bilen ve Türk halk edebiyatından ve Divan edebiyatından etkilenen şair Türklerin Estergon kuşatması sırasında kaleyi savunurken hayatını yitirmiştir. Adına dil enstitüsü bulunan Balint’in şiiri üstün bir lirizm ve konu zenginliği taşımaktadır. Bu güne kadar pek çok dile çevrilmiştir. Dursun Ayan’a ödül getiren çalışmalar << Edit Tasnádi-Dursun Ayan, (ed., çeviri), XVI Yüzyıl Macar Ozan Bálint Balassi ve Şiirlerinden Örnekler, Akadémiai Kiadó - Magyar-Török Barátı Társaság, Budapest 2006 >> adlı kitapta yer almaktadır. Kitapta Balassi’nin şiirleri Macarca asılları ve Türkçe çevirileri ile birlikte yayınlandı. Kitapta ayrıca Edit Tasnádi, Géza Szentmártoni Szabó, Balázs Sudár ve Dursun Ayan’ın şair ve şiirleri hakkında makaleleri ve Macaristan’ın önceki Türkiye Büyükelçisi Zsolt Szalay’ın sunuş yazısı yer almaktadır. Dursun Ayan ayrıca Edit Taşnadi ile Macar şair Joszef Attila’nın şiirlerinden de çeviriler yaparak yayınlamıştır.

Kitap Budapeste’de Akadémiai Kiadó (Akademi Yayınevi) ve Magyar-Török Baráti Társaság (Macar-Türk Dostluk Derneği) tarafından 2006’da yayınlandı ve 20 Kasım 2006 tarihinde Magyar Tudomanyos Akademia’da (Macar Bilimler Akademisi) yapılan bir toplantı ile tanıtıldı. Toplantıda o zaman da hazır bulunan Türkiye Cumhuriyeti Macaristan Büyükelçisi Sayın Umur Apaydın, Macar Bilimler Akademisi genel sekreteri, Macar-Türk Dostluk Derneği başkanı Osmanlı tarihçisi Prof. Dr. Géza David, tercüman ve edebiyatçı Edit Tasnadi ve Dr. Dursun Ayan birer konuşma yaptılar. Balassi şiirlerinden Türkçe bir seçkiyi Hatice Sarıaltın okudu ve Macar etnomuzikolog Kopszos Tamas Kiss Balassi’nin türkülerini kopuz ile seslendirdi. Toplantıya Büyükelçilik yetkililerimiz, Macar Bilimler Akademisi, ELTE, Szeged Üniversitesi mensupları ve yöneticileri, ünlü türkolog Prof. Dr. G. Hazai Macar-Türk Dostluk Derneği yönetim kurulu ve üyeleri ile Macaristan’ın farklı kentlerinden türkologlar, öğrenciler ve davetliler katıldı. Türkiye’nin Macaristan Büyükelçisi Sn. Umur Apaydın toplantıdan sonra bir resepsiyon verdi. 

Bu güne kadar (Balassi Bálint Emlékkard /The Bálint Balassi Memorial Sword Award) ödülü alanlar arasında şu isimler yer almaktadır: Tóth Bálint, Döbrentei Kornél, Wass Albert, Nagy Gáspár, Sinkovits Imre, Buda Ferenc, Gérecz Attila, Utassy József, Farkas Árpád, Ernesto Rodrigues, Kiss Benedek, Tereza Worowska, Vári Fábián László, Armando Nuzzo, Ferenczes István, Tuomo Lahdelma, Csoóri Sándor, Lucie Szymanowska.

Ödül Macar ve Türk basını ile internet sitelerinde yer aldı, Budapeşte Radyosu Dursun Ayan ile röportaj yaptı ve özel bir radyonun canlı yayınına katıldı. Ayan, ödül töreninden sonra Estergon’da müzeyi, eski Türk mahallesini, restore edilen camiyi gezdi, Balassi’nin anıtına çelenk koydu. Budapeşte Macar-Türk Dostluk Derneğinin düzenlediği geziye çocukları ile katılarak Zigetvar’da Kanunî Sultan Süleyman ve Miklós Zrínyi’nin anıtlarını ziyaret etti, çelenk koydu. Zigetvar’da kaledeki Sultan Sülüyman ve şehirdeki Ali Paşa camilerini gördü. Ayrıca Mohaç ve Peç şehirlerine uğrayarak Mohaç Ovası’nda Mohaç Meydan Muharebesi anısına yaptırılan savaş anıtını ziyaret etti.
      Minap mulatni mentemben
Jöve két kegyes előmben,
Egyik monda: Halljad legény,
Melyikünk szebb, ez-e vagy én?
Felelém: Ez szót nem fejtem,
Vétekben én nem leledzem,
Nem akarok megfelelnem,
Mind szépnek tetszetek nekem.
Nektek szemetek fekete,
Két-két narancs kebletekbe,
Vadtok szépek személytekbe,
Édesek beszédetekbe.
Monda ismét: Kérlek téged,
Melyinket vennéd inkább meg?
Melyinkért adnád több pénzed?
Mondd igazán feleleted!
De imhol nektek az igaz,
Szépségtekről rövid válasz,
Szömölcsöt visel mellyén az,
Az ki legszebb, kisebbik az.

Hiç yorum yok: