Tökeli İmre
(d. 25 Nisan 1657 Késmárk - ö. 13 Eylül 1705 İzmit), (Macarca:Thököly Imre)Erdel Prensi, Osmanlı yanlısı ve Habsburg karşıtı bir Macar devlet adamı.
Tökeli İmre 1657'de Kesmark'da doğdu. Avusturya yönetimindeki Protestan Macarların şefiydi. Protestan Macarlar Avusturya İmparatoru'nun Katolik mezhebine geçmeleri için yaptığı teklifi kabul etmediler ve Tökeli İmre başkanlığında İmparatora karşı ayaklandılar.
Tökeli İmre, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'ya başvurarak, Osmanlı himayesine girmek istediğini bildirdi. Avusturya ile barışı bozmak istemeyen Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa, olumlu karşılık vermedi. Buna rağmen savaşa devam eden Tökeli İmre, yukarıMacaristan'ı ele geçirdi. Fakat taraftarlarından çoğu kendisini terk edince Fazıl Ahmed Paşa'ya yaptığı teklifi, 1681 yılında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'ya tekrarladı ve ona hediyeler göndererek yakınlık kurdu. Tökeli İmre'ye Orta Macaristan kralı ünvanı verildi. Türklerden aldığı kuvvetlerle birçok Avusturya kalesini ele geçirdi. Ancak İkinci Viyana bozgunundan sonra önceden aldığı kaleleri kaybetti.
1688 yılında Avusturyalılara teslim oldu ve Viyana'ya götürüldü. Serbest kaldıktan sonraOsmanlı-Kutsal İttifak Savaşları boyunca Osmanlı Ordusunda görev aldı. Türk ve Tatarkuvvetlerinin başında Transilvanya'ya girdi ve Germen Ordusu'nu yenilgiye uğrattı. Bu başarısından dolayı Tökeli İmre'ye Transilvanya prensliği verildi. Zenta yenilgisinden sonraİzmit'e çekildi. Karlofça barış görüşmelerinde Avusturyalılar, Tökeli İmre'nin kendilerine teslim edilmesini istedilerse de Osmanlı Devleti bunu kabul etmedi. Tökeli İmre 1705 yılında İzmit'te öldü.
Mührünün üzerine "Muin-i Ali Osman'a itaat üzereyim emre, Kral-ı Orta Macar'ım ki namım Tökeli İmre" yazdırmıştır.
Thököly sekiz yaşındayken, Erdel prensi Mihály Apafi tarafından daha önce Máramaros sonra da Árva vilayetleri beyliğine getirilmiştir. 1668-1670 yılları arasında Eperjesi şehrindeki, Lutheran kolejde eğitimine devam etmiştir. Wesselényi adıyla anılan bağımsızlık yanlısı gizli örgütlenme ortaya çıkarılınca - ki bu organizasyonlarda onun babası da yer almıştır - Erdel topraklarına kaçmıştır. Burada Macar Krallığı’na karşı başlayan savaşa katılmış ve 8 Ocak 1680’de de isyancılar tarafından isyan güçlerinin başına getirilmiştir. Orduları sonraki yıllarda önemli askeri başarılar kazanmışlardır. 1682-1685 yılları arasında “Yukarı Macaristan”daki Osmanlıya bağlı bir beylik devleti olan “Orta Macar” beyliğinin başına getirilmiştir. 1685’de Osmanlı güçleri tarafından Várad şehrinde yakalanmış ve 1688 yılına kadar da tutsak kalmıştır. Bunun ardından da toprakların ele geçirilmesi savaşlarına Türklerin safında katılmıştır. 1699 yılında savaşı takip eden Karlofça anlaşması gereğince Osmanlı İmparatorluğu topraklarının iç bölgelerine sürülmüştür. Çok sayıda yandaşı sürgün yıllarında ona eşlik etmiştir. Siyasi mültecilerin kalacakları yer olarak önce Csiprovac ve çevresindeki birkaç köy tespit edilmişti, ama Thököly ve yakın çevresi bu süreç içersinde İstanbul’da ikamet ediyordu. Ancak Thököly eylül 1701 tarihinde izinsiz Edirne’ye gitti. Ardından Thököly ve maiyetindeki insanlar İzmit şehrine (eski Rumca adıyla Nikomedia) yani “çiçekler tarlasına” yerleştirildiler. Beyin eşi olan İlona Zrínyi 1703 yılının şubat ayının 18. günü hayata gözlerini yumdu. Thököly ise 13 Eylül 1705 yılında vefat etti.
Thököly sekiz yaşındayken, Erdel prensi Mihály Apafi tarafından daha önce Máramaros sonra da Árva vilayetleri beyliğine getirilmiştir. 1668-1670 yılları arasında Eperjesi şehrindeki, Lutheran kolejde eğitimine devam etmiştir. Wesselényi adıyla anılan bağımsızlık yanlısı gizli örgütlenme ortaya çıkarılınca - ki bu organizasyonlarda onun babası da yer almıştır - Erdel topraklarına kaçmıştır. Burada Macar Krallığı’na karşı başlayan savaşa katılmış ve 8 Ocak 1680’de de isyancılar tarafından isyan güçlerinin başına getirilmiştir. Orduları sonraki yıllarda önemli askeri başarılar kazanmışlardır. 1682-1685 yılları arasında “Yukarı Macaristan”daki Osmanlıya bağlı bir beylik devleti olan “Orta Macar” beyliğinin başına getirilmiştir. 1685’de Osmanlı güçleri tarafından Várad şehrinde yakalanmış ve 1688 yılına kadar da tutsak kalmıştır. Bunun ardından da toprakların ele geçirilmesi savaşlarına Türklerin safında katılmıştır. 1699 yılında savaşı takip eden Karlofça anlaşması gereğince Osmanlı İmparatorluğu topraklarının iç bölgelerine sürülmüştür. Çok sayıda yandaşı sürgün yıllarında ona eşlik etmiştir. Siyasi mültecilerin kalacakları yer olarak önce Csiprovac ve çevresindeki birkaç köy tespit edilmişti, ama Thököly ve yakın çevresi bu süreç içersinde İstanbul’da ikamet ediyordu. Ancak Thököly eylül 1701 tarihinde izinsiz Edirne’ye gitti. Ardından Thököly ve maiyetindeki insanlar İzmit şehrine (eski Rumca adıyla Nikomedia) yani “çiçekler tarlasına” yerleştirildiler. Beyin eşi olan İlona Zrínyi 1703 yılının şubat ayının 18. günü hayata gözlerini yumdu. Thököly ise 13 Eylül 1705 yılında vefat etti.
Külleri 1906 yılında üvey oğlu, II. Ferenc Rákóczi, József Rákóczi, Miklós Bercsényi eşi Krisztina Csáky, Antal Esterházy ve Miklós Sibrik’in külleriyle birlikte Macaristan’a getirildi. Küllerin getirilebilmesi, 1906 yılında yayınlanan XX. Yasası kapsamında Rákóczi ve mücadele arkadaşlarını mülteciliğe mahkum eden 1715 yılı XLIX yasasının 2. ve 3. maddelerinin iptal edilmesiyle mümkün olabilmişti. İmre Thököly’nin külleri daha sonra Késmárk şehrindeki yeni Evangelik kilisesinde ebedi uykularına defnedildi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder